926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu Astsubaylıktan subay olma şartları

Madde 109 -Türk Silâhlı Kuvvetlerinin ihtiyacı göz önüne alınarak her sene tespit edilecek kontenjan nispetinde emsali arasında temayüz etmiş en az dört yıl süreli fakülte veya yüksek okulları bitiren astsubaylar; bağlı olduğu kuvvet komutanlığının, Jandarma Genel Komutanlığı'nın veya Sahil Güvenlik Komutanlığı'nın teklifi üzerine kendi sınıflarında veya askerî hâkim sınıfı hariç olmak üzere öğrenimlerinin ilgilendirdiği ihtiyaç duyulan sınıflarda aşağıdaki şartlarla teğmen nasbedilirler :

a) Subaylık için sınava müracaat tarihinde en az kıdemli çavuş rütbesinde ve astsubay olarak dördüncü hizmet yılını tamamlamış, yedinci hizmet yılını bitirmemiş olmak.

b) Subaylık için sınava müracaat tarihinde sicil notu ortalaması, sicil tam notunun yüzde doksan ve daha yukarısı olmak.

c) Askerî disiplin, tutum ve davranışları, görevindeki başarısı, meslekî bilgi ve yetenekleri ile genel kültürü bakımından subaylığa lâyık bulunduğu sıralı sicil üstleri tarafından onanmış olmak.

d) Yapılacak seçme sınavlarında ve subaylık nosyonu kazandırma eğitiminde başarılı olmak.

Yapılacak seçme sınavlarında başarı gösterenlerin sıralaması, personelin sınav notu ile almış olduğu madalya, ödül, takdir, taltif ve cezalar da dikkate alınmak suretiyle yönetmelikle belirtilen esaslara göre yapılır.

2- Subay Sicil Yönetmeliği

Seçme sınavlarının esasları ve yapılma şekli

Madde 110 -Subay olacak astsubaylar, yazılı ve mülâkat olmak üzere iki aşamalı seçme sınavına tâbi tutulurlar. Yazılı sınav, meslek bilgisi ve genel kültür konularını kapsar. Yazılı sınav sorularının % 80'i meslek bilgisi konularından, % 20'si de genel kültür konularından oluşur. Meslek bilgisi sorularının % 60'ı Türk Silâhlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu ve Yönetmeliği, Askerî Ceza Kanunu ve Silâhlı Kuvvetler ile ilgili diğer mevzuattan; % 40'ı da geçirilecekleri subay sınıfının özelliklerine göre tespit edilecek konulardan seçilir. Fakülte veya yüksek okul mezunlarından, öğrenimleri ile ilgili sınıflarda subay olmak için müracaat edenlerin meslek bilgisi sorularının % 40'ı, görmüş olduğu öğrenimle ilgili konulardan belirlenir.

Genel kültür soruları; Türkçe, İnkılâp Tarihi, Atatürkçülük ve Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ile güncel konulardan hazırlanır.

Mülâkatta ise; genel görünüş, anlatım, konuşma düzgünlüğü, kendine güven gibi hususlar değerlendirilir.

Yazılı sınavın ve mülâkatın yapılacağı yer ve değerlendirme

Madde 111- Yazılı sınav ve mülâkat, Millî Savunma Bakanlığı'nca saptanacak yerlerde yapılır. Soruların hazırlanması, sınavların yapılması ve değerlendirilmesi, Millî Savunma Bakanlığı sorumluluğunda yürütülür.

Yazılı sınavda; sınav kapsamındaki her alandan (geçirileceği sınıf bilgisi, askeri kültür ve genel kültür) asgari %50 puan almak kaydıyla, 100 puan üzerinden en az 70 puan alanlar, başarılı sayılarak mülâkata tâbi tutulurlar. Mülâkatta da 100 puan üzerinden 70 ve daha yukarı puan alanlar, seçme sınavını başarmış sayılırlar. Yazılı sınav ve mülâkatta alınan notların ortalamasına, sicil notu ortalaması ile mükâfat ve ceza puanları ilâve edilerek seçme sınavı sıralama notları tespit edilir. Mükâfat puanı, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan EK-9'daki Mükâfat Puanları Çizelgesine göre bulunur. Ceza puanı, 6413 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu'nun (2) sayılı çizelgesine göre bulunan toplam puanın 0,118 katsayısı ile çarpılması sonucu elde edilen puandır. Ceza puanının hesaplanmasında, 6413 sayılı Kanunun (2) sayılı çizelgesinde yer almayan ve taksirli suçlar hariç olmak üzere mahkeme kararı ile verilen para cezaları için 4 puan, diğer hapis cezaları için 4,5 puan esas alınır. Bu puanlar da 0,118 katsayısı ile tahvil edilir. Mahkeme kararı ile verilen cezalar ertelenmiş, hapis cezası seçenek yaptırımlarına çevrilmiş, adli sicilden çıkarılmış ya da verilen mahkûmiyet hükmünün açıklanması geri bırakılmış olsa dahi ceza puanı hesaplanır. Mükâfat puanları (+), ceza puanları (-) değerdedir. Bulunan seçme sınavı sıralama notlarından, notu en yüksek olandan başlamak üzere belirlenen kontenjana göre subay olacaklar saptanır. Seçme sınavı sıralama notlarının eşit olması hâlinde yazılı sınavda alınan notlara, bunun da eşit olması hâlinde yeterlik derecelerine ve hizmet sürelerine göre değerlendirme yapılır.

Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu 2024 Mayıs ayında çok güncel bir kararın (E. 2024/8 K. 2024/18 T.) altına imza attı. Mahkeme Türk Silahlı Kuvvetlerinde astsubay olarak görev yapanlardan subaylığa geçiş sınavları kapsamında girmiş oldukları mülakat seçmelerinde sınav komisyonunca adaylara takdir edilen notların gerekçelendirilmesinin veya adayların verdiği cevapların kayıt altına alınmasının gerekli olmadığına oy çokluğuyla hükmetti:

“Aykırılık konusu uyuşmazlıklar incelendiğinde, astsubaylıktan subaylığa geçiş sınavının mülakat aşamasını oluşturan kısmında, Subay Sicil Yönetmeliği'nin 110. maddesi çerçevesinde, mülakat sınav komisyonunca adayların; "Genel Görünüş", "Kendisinden İstenileni Kavrama Yeteneği", "Özgüveni", "Özgeçmişi", "Kişiliği", "Psikolojik Yapısı", "Kendini İfade Edebilme Yeteneği", "Beden Dilini Kullanma Becerisi", "Duygusal Dengesizlik", "Dışa Dönüklük", "Uyumluluk", "Sorumluluk", "Açıklık", "Askerlik Mesleğine Uygunluğu ve İstekli Olması" gibi soyut ve takdiri hususlar yönünden değerlendirildiği, adayların bilgisini ölçmeye yönelik, genel kültür, alan bilgisi gibi soruların bulunmadığı, mülakat değerlendirmesinin gözlem ve kanaate dayalı kriterler esas alınarak yapıldığı anlaşılmaktadır.

Bu durumda, astsubaylıktan subaylığa geçiş sınavının mülakat aşamasında sınav komisyonunca yapılacak değerlendirmede, mülakat değerlendirme formunda belirlenen gözlem ve kanaate dayalı kriterler doğrultusunda hangi komisyon üyesince, hangi notun takdir edildiğinin tutanakta ayrı ayrı gösterilmesinin mülakatın nesnelliği ve yargısal denetimin gerçekleştirilmesini sağlamak için yeterli olduğu, bu prosedür yerine getirilerek yapılan sınavın mülakat aşamasının hukuka uygun olarak gerçekleştirilmiş olacağı, bunun dışında adaylara gözlem ve kanaate dayalı kriterler yönünden takdir edilen notların gerekçesine yer verilmemesi ve adaylarca verilen cevapların kayıt altına alınmamasının astsubaylıktan subaylığa geçiş mülakat sınavını hukuken sakatlamayacağı sonucuna varılmıştır.”

Anayasada düzenlenen idarenin hukuka bağlılığını amaç edinen, buna karşılık kamu gücünün sınırsız, ölçüsüz ve keyfi kullanılmasını önleyen en önemli unsurlardan biri olan hukuk devleti ilkesi (m.2), yürütme yetkisi ve görevinin, Anayasa ve kanunlara uygun olarak kullanılacağı ve yerine getirileceği kuralı (m.8), idarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolunun açık olduğu kuralı (m. 125) düzenlemeleri ışığında bizim de katıldığımız Karşı Oy yazısının ilgili kısmı şu şekildedir:

“Bu itibarla, aykırılığın astsubaylıktan subaylığa geçiş sınavının mülakat aşamasında her adaya sorulan soruların kayda geçirilmesi ve adayların verdiği yanıtlara hangi komisyon üyesince hangi notun takdir edildiğinin ve özellikle düşük not takdirinin gerekçesinin tutanakta ayrı ayrı gösterilmesi ve adayların verdiği cevapların da kayıt altına alınması gerektiği yönünde giderilmesi gerektiği oyuyla, karara katılmıyorum.”

Unutulmamalıdır ki incelenen bu karar sadece sınav komisyonunca adaylara takdir edilen notların gerekçelendirilip gerekçelendirilmeyeceğine ve adayların verdiği cevapların kayıt altına alınıp alınmayacağına ilişkidir. Danıştayın yerleşik içtihatlarına göre, yapılan sözlü sınava ilişkin tutanağın her bir aday için ayrı ayrı tutulmaması (toplu tutanak), soruların tutanağa kaydedilmemiş olması, mülakatta sorulan sorulara hangi komisyon üyesince, hangi notun takdir edildiğinin tutanakta ayrı ayrı gösterilmemiş olması, adaya verilen puan ile performansı arasında açık bir uyumsuzluğun bulunması, kurul üyelerinin puanları arasında fahiş farklar bulunması,  sınavda adayların tabi tutuldukları mülakat süreleri arasında ciddi farklar mevcut olması gibi durumların mevcut olması mülakat sınavının iptalini gerektirmektedir. Subaylığa geçiş mülakatlarında bu tür usulsüzlüklerle karşılaşanların mülakatın iptali için idare mahkemelerinde iptal davası açması gerekmektedir. Mülakat sınavının iptali isteyen açısından iptal edilmiş olması idareye iptal kararında saptanan hukuka aykırılıkları düzelterek yeniden hukuka uygun bir mülakat yapma görevi yükleyecektir.